-
2.1K Views 0 Comments 0 Likes 0 Reviews
Lawki zynnaw Zotung tuh lawki alah ung lya oh te chinaw kung lang hynh zynnaw ccaerarih te ahoi toupaw
minphuin nynh ala thua bua oh. Ccungccaw hynh laephi nynh zo khae salazema ahinnaw muisaw tuh michi khua(Hotheng) khualang nynh accia ae’, a-ung ae’ cite zynnaw a-ung. Tuh e
Hotheng khua tuh Saw Nung nynh ah uhnaw khua nynh athua. Michi te mihiin khua laku khe Lungleih mua a-ung. Tuh e mua akhung kou ae’te Hotheng khua thua ae’zah tuh-e khua kyatuin Saw Nung nynh ah-ukhae ci athua. Lungleih mua kya tuin thinglung paleikuh nawpaw Riatui(Vaw)ung zah tuh-e Riatui kalan tuin Saw Nung nynh due ae’zah tuh-e Riatui ania sah ae’ tuh Mihing khua kalan tuathui vae khyh ae’. Michih khua tuin lungpaw te khua asah vae ae’. Hinn lya e vawsaw riathaenaw blyn khah phe aning kou vae ae’. Achilya ae’ze rua a-ngaw ae’paw saring ae’blyn khah Michih khua khe akua(azua) kuh ae’. Achilya ae’ze tyngdaw te maethe asaw pya ae’paw te lawnaw phuinccin arae pya ae’paw khah Hothengkhua maepawpi kyakhe SawNung nynh poi khah atuasa pya bua ae’. Minle minthang ahoi ae’paw achi ae’zetuh
tyngdawte myarya asungloi langte adue ae’.
Rangzae ccungccawte ryachi ae’paw tuh adue langpaw ccungccaw la hoi khyh ae’ zah dueku leite nynh ala thua ae’. Tukeiccuze rua ngawku te lawnaw raepya khah ahing hy ae’paw mivaeccaw ae’nynh thawte la zua pyakuh ae’. Milae dou blyn ala koi pya ae’. Michi acceih vae cih ci khozi khe ziraccyn suimilan 12 kha te riselaw khah setarya michi te tan khah alawlu ae’. law asah ae’ paw phin khei tuh ; “Rise law e Rise law, tarise law- rise law,” cite asapya ae’.
Ccungccaw pataete alaw pya-ae’. Hynh e chi lya khe achinaw akonglang ny khonaw, michi(Sangleng) cipaw blyn bua a-ung. Tuh e tuh michi innvaw asungkuh lya ziraccyn suimilan(12) khe achipaw nynh ahing lyaze asungsahuapaw khah nynh boi arawpaw khah bisari lan bizah michi aby vaw langkhe akhang. Tetuh inn lungkhu e mae awpaw khah pong the ae’zah lukheih sangmah bya hoo leite pong yhku ae’. Boibi michi tungvaw akhanpaw khah nynh phedung te tui ccyngkuzah sawsang nawkhah arae vae. Inn si te na chi ze inn thyhpaw oun vua lah, lo si te na chi ze lonua oun vua lah, lung si te na chi ze lung thyh oun vua lah, tui si te na chi ze tuithyh oun vua lah, puimaw nynh ae tei ze sanrua oun vua lah cizah phedung te tui khah michi alia alu athei. Khalya khe maemokaw kyakhe zaepi bya hoo leite yhku ae’ zah minih 5 hang aro. Kha kou khate mae khah aw ae’zah michi vawlang anung ae’ paw boi bi-7pawkha aleih taky te kia ae’doo ae’zah, inn nynh achisapaw ze thinthypaw khah boi kya khe amuih ae’. Losi nynh achisah ze lonuapaw khah amuih ae’, tuisipaw nynh achisapawze tuiranpaw (boi kya khe babaepaw) kha amuih ae’.
Lungkyate achize lung pyngtaraw amuih ae’. Puimaw nynh atei ze sangrua kha amuih ae’. Tute nynh kae vaeccaw hynh tuh-e, khah-e kya ii achi cipaw anykuh ae’. Michi muihsaw nynh achinaw kong kha tute leih alansah pya kuh ae’. Lo kya khe achi ze tuh lo kha mia te voh te aboh ae’, silawkuh ae’. Aboh kho lei paw nynh lo kha acciataw ae’. Innsi athua ze tuh milaedou zemah koi ae’zah anaw-ae’, silawkuh ae’.
Ah Zotung phung chinaw hynh phuin-2 lante aphiakuh. Tuh-e ae’tuh; (1) Phuchi te (2) Sawchi acikuh. Phuchi kyahin avawlang ka hoo hawte cipyaku athua. Sawchi kya hin avawlang e hynh mazi (papin) manku khyh,raeku khyh. Phuchi cipaw tuh ccinaw huataw kha te achipaw miakaw kha nynh athua. Sawchi cipaw tuh ccungccaw nynh azia,abua,achia ae’paw, maethe te thuasa, the-li te thuasah, ccoi, thaloi, ccezung ae’ kha te achia ae’paw, mae nynh ah u paw,tui nynh aloupaw, nopi ze neitaw puikho leite achi ae’paw blyn khah Sawchi acikuh.
Thuasalazemah vaemaw amuihkoute nin-7 (nawkheih) aro koute achi lang thua ze tu Phuchi ciku zah rua-ngaw, tyngdaw blynte lawnaw kha raepya kho athua vae. Sawchi cikuh paw tuh tangte ii sah phung thua khyh. Rua ngaw phung thua khyh. Rua sangmah haw (mua) kou khyh ae’. Puipaw uno ccaccin kyalya nynh michi kya ung kho,thua kho athua. Khuazi achi ze khuadae maw uu thua zah ninthu achi ze khuadae maw uu athua. Kha e sawlang achipaw asi khah “Sawsi” cih ae’ za kha e sawsi nynh abapawtuh cci ae’zah phe achi ae’ cite zynnaw a-ung.
Tukeiccu michi kya athuapaw uno ae’blyn khah Sawpaw adiadyng khe ccungccaw beih leite innte lang khe miblyn te cceih ae’ zah, uipi theih ae’ zah pheburakia hungphe akoipaw khahte uichi kha tua ae’zah vaedi te, aeme te, ngaedihinpaw anawry khate uichi kyakhe pyde ae’zah saw asang ae’. “Katungvaw e sawsi hynh uipichi, aeme, ngaedi thyh te vaedi nynh pong thyasah ola, Khuaninpi nynh ccaw khae salah” cite ho ae’zah niccaw langkhe avua ae’. Tute nynh sawsi kha athya aci ae’.
Tukoute nynh milae ccungccaw te tuimae ah aekheih ung ae’. Sawchipaw hynh loh nungpya, sawku pae, sawku lang ccia te loh, sahmaw pya phung thua khyh. Phuchi kong: Michi-rua asungku lya khe se, naw, vaetua, voh te aw khah achia ae’. Sahmaw khah ahoipaw nynh ree-30 adua ae’. Ryachipaw nynh ree-10 te ree-15 cia adua ae’. Khopi rua amua (ahaw) paw te mikhia athua ae’paw khah michi nin-3 ah ung zemah thuasa, nin-5 ung zemah thuasah michi uu makhia bu te saw khah adang ae’.
Saring achia ae’paw asaw, aking-abung,athing-avue blyn khah michi amuihsawpaw nynh ah ae lang cite michi-rua aluki khe awkhua zete palei anungpya ae’. Sahmaw khamah tui-ung (tuihinbu) te athepya ae’. Samaw khah re kheih adua ae’ zemah ccungccaw ae’ azu, ania maw ae’khe michi muihsaw anialan cite michi luki khe phedungte alaepya ae’.
Michi khah uu lancite acciakhae lya ae’khe tyngdaw khuapyate maethe sawpya te sawku cia asaw ae’. Michi innthung lungkhu te apoukhae lya ae’khe ccanccyng (ccankaw) kya innthung lang khah te “Rua phyly” kha vae-3 tu ae’zah nungpi pawpi athua ze “Apang anung oun ki vae la”cite ako ae’. Ihmua, ngawphue athuaze “Kaccaw oun ki vae la” cite phyly te akohui ae’.
Amuihsawpaw khah ihmua lante oun kithuiccaw aci ae’. Achi kung khah sakheih vae kheih sawku lang pae ae’zah bu, saw, samaw, sanlou, thinthae phuinccin ae’ khah anungpya ae’. Kung-2 naw khah sanin ze vae kheih, loh te sahmaw khah sawkulang anungpya ae’. Kung-3 nawpaw kya tuh sathung ze vae kheih pya ae’zah kung thang naw lang vae thungnaw kha tuh bu tesaw, sahmaw patae te a-oi sya, adysah vae ae’. Langmawlya tuh chinaw nynh ryachinaw patae khah aro pyasya ae’. Michi achi kung kha tuh amuihsaw khah innvalan palei athua. Oun paebua cih cite innvaw khe loh avoipaw bu, awtui, sarang, ngasaw, belaw, rungtu ae’ khah azeku tou te palei anung pya ae’. Kha e anung pya ae’paw loh avoipaw awkhua e kha ahing ae’paw vaeccaw ae’nynh zete khe ah ae vae ae’ze achipaw muihsaw ryte kae ae kheih cite zyn ae’zah milung myarya leih atua.
Achipawte ahingpaw beiku thyanaw kha mah ung zah chih-hing leihpaw “apue” ae’paw nynh achipawte ahingpaw khah mih mang kya khe bya abeisaku ae’. 1939- 42 Japan raw lya khe Haekha pee, Dungvaw khua tuin nupi nung lukheih ung zah Japan raw kya achipaw rawkapaw te avaeccaw ae’ khah Dungvaw nung kyate bya abeikuh ae’ paw khah ka ny bua vae. Tuh e achipaw nynh apue nung amang kya khe “Ka uccaw, kha e ae’ khah kamaw nae pya cih ozah ccangpaw uccaw ae’ khah, kha-e-nung, kha-e-paw na la pya cih oh”cite aho pya paw khah khua oun daetu apue nung nynh achipaw avaeccaw ae’ klan khe pong bua ahopya ae’.
Te apuepaw athua ze tu kha e apuepaw akhozi nynh michi amuihsaw khah kozah avaeccaw ae’te apuepaw roi kya khate bya aho ku kho ae’. Achipaw nynh avaeccaw ae’ kalan aho rypaw te atawry ae’paw bya miakaw khah apuepaw kyate taw ae’ zah uccaw ataw ae’ ze sawku lang khe nungpa ae’zah “saw” lang achipaw ze rangkaw lang khe anungpya ae’. Imua ae’khah sathung abeih te achi ae’ze saw lungkhu a ii sah ae’. Sathung abia maw achi ae’ze bua oun kithui cihpaw cite saw avawlang khe nynh a-uu ae’. Imua anung matei azu ungpaw achi ae’zetu mih muihsawpaw khah anung matei palei oun zu cih cite tua ae’zah lolang ccia ze, rang apou ze imua muihsaw khah avue alaw sei cih cite anung khah kung kheih lungkhu innvaw tyty a ungsah ae’.
Accaw achipaw anung nynh, “Sawnung langpi zungvaw khe ka dang zeso…. Nolung kha lou...rawvaw ka pung ung vema ? Ka ccaw kha ou….” cite arawnua. Michi achih koute sawpaw taky te sawku lang loh apya ae’ze ahingpaw ngasaw khah ccyngpya lei te thuathya khyh. Pawccecize achipaw nynh chih-hing leihpaw (apuepaw) kyate, “Michih khoh lang tuh ngasaw ahingpaw mahzi ung khyh za, ahingpaw ngasaw nynh myarya leih ka ry, kae ae boi khyh” cite aho keiccu nynh thua. Tuh e kyalya thua lei te loh phuinccin te thingthae phuinccin blyn khah sawku lang khe ccyngpah ae’ zah innvaw te sawku athuatakaw ae’ khe loh te thinthae phuinccin khah rabeih-rabeih ccite atolang khe avuapya tou ae’. Pawccecize “sawlan” achi ae’ paw mih muihsaw ae’kha loh mazi pyabua leipaw thua ae’zah kaening (phuchi chih ae’paw) elang nae ccyngpya opaw aepaw phuinccin blynkha sawlan chih ae’ paw nynh marya marya oun lua kou-ae’.
Tukeiccuze kae ccyngpyapaw loh phuinccin hynh sawlan chih ae’ paw nynh pong lua sei ae’zya cite tuanaw ung keiccuze (atolang vuatypaw loh tuh ) sawlan chih ae’ paw khah loh dang typaw nynh athua. Zotung ae’ nynh langmaw lya (arynlya) e michi muihsaw ahsungsanaw oh te ah doo-oihnaw oh hynh khuavae (malankung) ze Nizy megazine kya bua kae zei cih. Hynh cite Zotung athokeinaw oh te muihsaw alasungsah ae’ paw minphuin athua oh zah Pachia nynh ahoithypaw accapaw Jesuh vaelantanaw te oun saw vaepaw aenin nynh so amuihsaw elang hocih temou asungsah, aduacih oh cipaw hynh aminphuin blynte thadyn khae aho vae khaw. J. U Thung Lei (Sa Min Paw) Aekaw.